درمان اختلال شخصیت نمایشی؛ پایانی واقعی برای یک نمایش دروغین • تلسکوپ

اختلال شخصیت نمایشی (HPD) که معمولاً به عنوان اختلال شخصیت هیستریونیک هم شناخته می‌شود، یک اختلال روانپزشکی است که با الگوی رفتارهای هیجانی اغراق‌آمیز و مبتنی بر توجه‌طلبی شناخته می‌شود. اختلال شخصیت نمایشی در طبقه‌بندی اختلالات شخصیت در «خوشه‌ی ب» طبقه‌بندی می‌شود. اختلالات شخصیت خوشه ب همچنین شامل اختلال شخصیت خودشیفته، اختلال شخصیت مرزی و اختلال شخصیت ضداجتماعی است. این اختلالات شخصیتی معمولاً به عنوان اختلالات نمایشی، هیجان‌محور، نامنظم و یا دارای سیر نوسانی توصیف می‌شوند. به طور خاص، افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی یا هیستریونیک معمولاً به عنوان فردی دلربا، اغواگر، جذاب، دستکاری‌کننده، تکانشی و سرزنده شناخته می‌شوند.

اختلال شخصیت نمایشی (هیستریونیک) در واقع نوعی اختلال روانی است که در عمیق‌ترین سطح خود با احساسات شدید ناپایدار و یک تصویر مخدوش از خود مشخص می‌شود. کلمه «هیستریونیک» در زبان لاتین به معنای «دراماتیک یا نمایشی» است.

عزت نفس افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی، تا حدود زیادی به تایید دیگران بستگی دارد و از احساس واقعی خود ارزشمندی آن‌ها ناشی نمی‌شود. آن‌ها تمایل زیادی برای جلب توجه دارند و اغلب برای جلب توجه دیگران رفتارهای چشمگیر یا نامناسبی از خود بروز می‌دهند. افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایش اغلب متوجه نمی‌شوند که رفتار و طرز تفکر آن‌ها ممکن است مشکل‌ساز باشد.

در ادامه‌ی این مقاله از تلسکوپ، به بررسی ابعاد مختلف اختلال شخصیت نمایشی می‌پردازیم و عوامل خطرساز، نشانگان تشخیصی و روش‌های درمان آن را با هم بررسی می‌کنیم. با ما همراه باشید.

شخصیت نمایشی چیست؟

شخصیت مجموعه‌ای از الگوهای رفتاری تثبیت شده است که به وسیله آن، فرد با دنیای اطراف خود ارتباط برقرار می‌کند و آن را درک می‌کند. اختلال شخصیت زمانی به وجود می‌آید که فرد یک الگوی انعطاف ناپذیر و ناسازگار از تفکر و رفتار را برگزیند که به طور قابل توجهی عملکرد اجتماعی یا شغلی وی را مختل می‌کند و باعث ایجاد تعارضات بین فردی می‌شود.

در واقع الگوهای تفکر و رفتار باید به طور قابل توجهی از هنجارهای فرهنگی منحرف شوند تا معیارهای تشخیصی اختلال شخصیت را برآورده کنند. انحراف از انتظارات عرفی و هنجاری به صورت اختلال در حوزه‌های عاطفی، شناختی (درک نامناسب از خود، دیگران یا رویدادها)، مشکل در کنترل تکانه‌ها یا نقصان در عملکرد بین فردی ظاهر می‌شود. نکته‌ی مهم دیگر این است که این اختلالات به دلیل اختلال روانی دیگر، مثل سوء مصرف مواد یا سایر شرایط روانی و پزشکی نیست.

افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی ممکن است زمانی که در مرکز توجه نیستند احساس کنند به اندازه‌ی کافی مورد توجه قرار نگرفته‌اند. این افراد معمولا در تجمعات و مهمانی‌ها به عنوان قلب تپنده‌ی جمع شناخته می‌شوند که دوست دارند توجه تک تک حضار را معطوف به خودشان کنند. آن‌ها ممکن است با بسیاری از افرادی که ملاقات می‌کنند، پر جنب و جوش، مسحورکننده یا بیش از حد اغوا کننده به نظر برسند، حتی زمانی که از نظر جنسی جذب طرف مقابل نشده‌اند.

افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی ممکن است احساساتی به سرعت متغیر و سطحی از خود نشان دهند، طوری که دیگران ممکن است رفتار آن‌ها را غیر صادقانه تلقی کنند. به لحاظ ظاهر فیزیکی این افراد ممکن است با پوشیدن لباس‌های رنگارنگ یا لباس‌های متفاوت سعی کنند توجه اطرافیان را معطوف خود کنند. افراد مبتلا به اختلال شخصیت هیستریونیک همچنین ممکن است به سبکی تاثرگرا و مبهم صحبت کنند که جزئیاتی معنادار ندارد.

علاوه بر این، آن‌ها ممکن است دارای رفتاری دراماتیک و از نظر احساسی بسیار برونگرا باشند، طوری که حتی دوستان و خانواده را با نمایش عمومی احساسات خود شرم‌سار کنند. آن‌ها حتی گاهی ممکن است بسیار تأثیرپذیر، ساده لوح و تلقین‌پذیر باشند و به راحتی تحت تأثیر دیگران قرار گیرند. به ویژه تحت تاثیر افرادی که آن‌ها را تحسین می‌کنند. علاوه بر این، آن‌ها تمایل دارند روابط را نزدیکتر از آنچه که معمولاً در واقعیت است در نظر بگیرند.

علائم و نشانه‌های اختلال شخصیت نمایشی چیست؟

ویژگی اصلی اختلال شخصیت نمایشی، نشان دادن احساسات و تمایلات جنسی بیش از حد و سطحی برای جلب توجه افراد به خود است.

افرد مبتلا به اختلال شخصیت هیستریونیک ممکن است:

• وقتی در مرکز توجه نیستند احساس طردشدن یا ناراحتی بکنند.
• احساسات کم عمق و در حال تغییر سریع را تجربه کنند.
• افراد دارای شخصیت نمایشی از نظر احساسی بسیار بیانگر بوده، حتی تا حدی که ممکن است دوستان و خانواده را در جمع شرمنده کنند.
• قلب تپنده‌ی جمع هستند
• دائماً جذب دیگران می‌شوند و مشغول معاشقه و گفت‌وگو هستند.
• بیش از حد به ظاهر فیزیکی خود اهمیت می‌دهند.
• ضمن پوشیدن لباس‌های رنگی روشن یا لباس‌های آشکار از ظاهر فیزیکی خود برای جلب توجه استفاده می‌کنند.
• با بسیاری از افرادی که ملاقات می‌کنند، رفتار جنسی نامناسبی از خود بروز می‌دهند، حتی زمانی که از نظر جنسی جذب آن‌ها نشده‌اند.
• به صورت دراماتیک صحبت می‌کنند و معمولا نظرات قوی و قاطعی را بیان می‌کنند، حتی زمانی که حقایق یا جزئیات کمی برای حمایت از نظراتشان وجود دارد.
• معمولا افرادی ساده لوح هستند و به راحتی تحت تأثیر دیگران قرار می‌گیرند، به ویژه افرادی که آن‌ها را تحسین می‌کنند.
• فکر می‌کنند که روابط آن‌ها با دیگران نزدیک‌تر از آن چیزی است که در واقعیت است.
• در حفظ روابط مشکل دارند، اغلب در تعامل با دیگران جعلی یا سطحی به نظر می‌رسند.
• به ارضای فوری نیاز دارند و خیلی راحت خسته یا ناامید می‌شوند.
• مدام به دنبال کسب اطمینان یا تایید هستند.

اختلاٰل شخصیت هیستریونیک چقدر شایع است؟

اختلال شخصیت هیستریونیک نسبتا نادر است. محققان تخمین می‌زنند که حدود ۱ درصد از افراد (شامل زن و مرد) به این عارضه مبتلا هستند.

اختلال شخصیت نمایشی در زنان

اختلال شخصیت نمایشی در مردان و زنان معمولاً در اواخر دوره نوجوانی یا اوایل دهه ۲۰ شروع می‌شود.

زنان عموما بیشتر از مردان به اختلال شخصیت نمایشی (هیستریونیک) مبتلا می‌شوند، اما برخی از محققان معتقدند که این اختلال صرفا به دلیل مراجعه کمتر مردان به متخصصان حوزه‌ی سلامت روان، با نرخ کمتری در آن‌ها تشخیص داده می‌شود. با این حال نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که زنان تقریباً چهار برابر بیشتر از مردان دچار اختلال شخصیت هیستریونیک می‌شوند، هر چند نقدهایی بر روش‌شناختی تشخیصی علائم این اختلال و تفکیک آن در بین زنان و مردان وجود دارد.

چه عاملی باعث بروز اختلال شخصیت نماٰٰیشی (هیستریونیک) می‌شود؟

ریشه‌ی همه اختلالات شخصیت در حالت کلی، از جمله اختلال شخصیت نمایشی، یکی از ناشناخته‌ترین مشکلات مربوط به حوزه‌ی سلامت روان است.

مطالعاتی که در مورد علت بروز اختلال شخصیت نمایشی و سایر اختلالات شخصیتی انجام شده است، عوامل متعددی را نشان داده است که عموما شامل موارد زیر است:

• ژنتیک؛ اختلال شخصیت نمایشی معمولاً در قالب افراد یک خانواده نمود پیدا می‌کند، بنابراین دانشمندان فکر می‌کنند ممکن است یک پیوند ژنتیکی (ارثی) در مورد سرایت این اختلال وجود داشته باشد.
• ترومای دوران کودکی؛ کودکان ممکن است با آسیب‌هایی مانند کودک آزاری یا مرگ یکی از اعضای خانواده در ظاهر کنار بیایند اما در درون خود هیچ وقت آن مسأله را نپذیرند که بعداً در بزرگسالی ممکن است در زندگی آن‌ها مخل یا مشکل ساز شده و به بخشی از یک اختلال شخصیت تبدیل شود.
• سبک‌های فرزندپروری؛ کودکانی که سبک‌های فرزندپروری خاصی را تجربه می‌کنند که در آن‌ها محدودیتی وجود ندارد ممکن است بیشتر در معرض ابتلا به اختلال شخصیت نمایشی باشند. علاوه بر این، والدینی که رفتاری نمایشی، پرتلاطم یا به لحاظ جنسی نامناسب از خود نشان می‌دهند، فرزندان خود را در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار می‌دهند. برخی از محققان فکر می‌کنند که این دست از مشکلات در روابط والدین و فرزندان منجر به عزت نفس پایین در افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی می‌شود.

تشخیص اختلال شخصیت نمایشی

اختلال شخصیت نمایشی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

شخصیت در طول رشد در دوره‌ی کودکی و نوجوانی به تکامل خود ادامه می‌دهد. به همین دلیل، ارائه دهندگان خدمات سلامت روان معمولاً تشخیص اختلال شخصیت نمایشی را تا سن ۱۸ سالگی به تعویق می‌اندازند.

تشخیص اختلالات شخصیت، از جمله اختلال شخصیت نمایشی، می‌تواند دشوار باشد، زیرا اکثر افراد مبتلا به این اختلال شخصیت فکر نمی‌کنند مشکلی در رفتار یا طرز تفکرشان وجود داشته باشد.

هنگامی که این دسته از افراد به دنبال کمک هستند، اغلب به دلیل شرایطی مانند اضطراب یا افسردگی به دلیل مشکلات ایجاد شده توسط اختلال شخصیتی خود مانند طلاق یا روابط از دست رفته است و نه خود اختلال.

هنگامی که یک متخصص بهداشت روان، مانند یک روانشناس یا روانپزشک، احتمال می‌دهد که فردی ممکن است به اختلال شخصیت هیستریونیک مبتلا باشد، اغلب سؤالات کلی از او می‌پرسند که پاسخ دفاعی یا خصمانه ایجاد نمی‌کنند. آن‌ها سؤالاتی می‌پرسند که روشن می‌کند:

• پیشینه‌ی زندگی فرد
• پیشینه‌ی روابط فرد
• سوابق کاری فرد
• آزمون سنجش واقعیت
• آزمون کنترل تکانش‌ها

از آنجایی که فردی که مشکوک به اختلال شخصیت نما‌یشی است ممکن است از رفتارهای خود آگاهی نداشته باشد، متخصصان سلامت روان ممکن است بخواهند اطلاعاتی را از خانواده و دوستان فرد جمع آوری کنند.

ارائه دهندگان خدمات سلامت روان تشخیص اختلال شخصیت نما‌یشی را بر اساس معیارهای این بیماری در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی انجمن روانپزشکی آمریکا قرار می‌دهند.

معیارهای تشخیص اختلال شخصیت نمایشی (هیستریونیک) مستلزم دارا بودن پنج مورد (یا بیشتر) از رفتارهای زیر به صورت مداوم است:

• زمانی که شخص در مرکز توجه نیست ناراحت است.
• شخص غالبا دارای رفتار اغوا کننده یا تحریک‌آمیز است.
• الگوی احساسات پرنوسان و سطحی.
• از ظاهرشان برای جلب توجه استفاده می‌کنند.
• سخنان احساسی و مبهم.
• احساسات نمایشی یا اغراق آمیز.
• تلقین‌پذیر (به راحتی تحت تاثیر دیگران قرار می‌گیرند).
• روابط را صمیمانه‌تر از آنچه در واقعیت هست می‌پندارند.

درمان اختلال شخصیت نمایشی

در بیشتر موارد، افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی (HPD) باور ندارند که رفتارهایشان مشکل ساز است. آن‌ها همچنین تمایل دارند که احساسات خود را اغراق کنند و از روال عادی متنفرند، که همه‌ی این مسائل پیروی از یک برنامه درمانی را برایشان دشوار می‌کند. با این حال، اگر افسردگی، که احتمالاً با از دست دادن یک عزیز یا به واسطه‌ی یک رابطه شکست خورده همراه است به سراغ آن‌ها بیاید، ممکن است به دنبال کمک باشند.

روان درمانی (گفتار درمانی) به طور کلی درمان انتخابی برای اختلال شخصیت نما‌یشی یا سایر اختلالات شخصیت است. هدف از درمان این است که به فرد کمک کند انگیزه‌ها و ترس‌های مرتبط با افکار و رفتار خود را کشف کند و به فرد کمک کند تا ارتباط مثبت بیشتری با دیگران برقرار کند.

انواع روان درمانی که ممکن است برای افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی مفید باشد عبارتند از:

• گروه درمانی؛ این شیوه‌ی درمانی نوعی از روان درمانی است که در آن گروهی از افراد برای توصیف و بحث در مورد مشکلات خود با هم زیر نظر یک درمانگر یا روانشناس گرد هم می‌آیند. گروه درمانی ممکن است برای افراد مبتلا به اختلال شخصیت نما‌یشی مفید باشد، به خصوص اگر این جلسه با حضور سایر افراد مبتلا به اختلال شخصیت نما‌یشی باشد. در واقع این جلسه می‌تواند به افراد مبتلا به اختلال شخصیت هیستریونیک کمک کند تا علایم رفتاری این اختلال را در یکدیگر مشاهده کند.
• روان درمانی روان پویشی؛ این نوع درمان بر ریشه‌های روانی پریشانی عاطفی فرد تمرکز دارد. از طریق خود بازتابی و خودآزمایی، فردی که تحت درمان قرار می‌گیرد، به الگوهای روابط مشکل ساز در زندگی خود نگاه می‌کند.
• روان درمانی حمایتی؛ هدف این نوع درمان بهبود علائم و حفظ، بازیابی یا بهبود عزت نفس و یادگیری مهارت‌های مقابله‌ای است. روان درمانی حمایتی شامل بررسی روابط و الگوهای واکنشی یا رفتار عاطفی است.
• درمان شناختی رفتاری (CBT)؛ این یک نوع درمان ساختاریافته و هدف گرا است. یک درمانگر یا روانشناس به شما کمک می‌کند تا افکار و احساسات خود را از نزدیک ببینید. متوجه خواهید شد که افکار شما چگونه بر اعمال شما تأثیر می‌گذارد. از طریق درمان شناختی رفتاری، می‌توانید الگوهای افکار و رفتارهای منفی را بیاموزید و یاد بگیرید که الگوها و عادات فکری سالم‌تری اتخاذ کنید.

در حالی که در حال حاضر هیچ دارویی وجود ندارد که بتواند اختلالات شخصیتی را درمان کند، اما دارویی برای افسردگی و اضطراب وجود دارد که ممکن است افراد مبتلا به اختلال شخصیت نما‌یشی نیز از آن بهره‌مند شوند. در واقع درمان این مشکلات می‌تواند درمان اختلال شخصیت نما‌یشی را آسان‌تر کند.

پیشگیری از اختلال شخصیت نماٰیشی

آیا می‌توان از اختلال شخصیت نما‌یشی پیشگیری کرد؟ در حالی که اختلال شخصیت نما‌یشی به طور کلی قابل پیشگیری نیست، درمان می‌تواند به فردی که مستعد ابتلا به این بیماری است اجازه دهد تا راه‌های موثرتری برای مقابله با رفتارها، افکار و موقعیت‌های محرک بیاموزد.

چشم‌انداز

عوارض احتمالی اختلال شخصیت هیستریونیک چیست؟ افراد مبتلا به اختلال شخصیت‌ نما‌یشی (HPD) در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به افسردگی و اختلالات مصرف مواد و الکل هستند.

افراد مبتلا به اختلال شخصیت نما‌یشی‌ نیز احتمال بیشتری دارد که:

• اختلال علائم جسمی؛ اختلال علائم جسمی اختلالی است که در آن افراد نسبت به یک مشکل فیزیکی که دارند به شدت احساس ناراحتی می‌کنند. آن‌ها همچنین ممکن است افکار، احساسات و رفتارهای غیر طبیعی در پاسخ به علائم خود داشته باشند.
• حملات پانیک؛ حمله پانیک باعث ایجاد احساسات ناگهانی و مختصر ترس و واکنش‌های فیزیکی شدید در پاسخ به موقعیت‌های معمولی و غیرتهدید کننده می‌شود.
• اختلالات تبدیلی؛ اختلال تبدیلی که اختلال علائم عصبی عملکردی نیز نامیده می‌شود، یک مشکل پزشکی است که شامل از دست دادن عملکرد بخشی از سیستم عصبی شما می‌شود.

رفتار توجه طلبی شدید در افراد مبتلا به اختلال شخصیت نما‌یشی ممکن است شامل تهدیدات و حرکات مکرر خودکشی نیز باشد.

در حالی که هیچ درمانی برای اختلال شخصیت نم‌ایشی (HPD) وجود ندارد، بسیاری از افرادی که این بیماری را دارند اغلب زندگی پرباری دارند. افراد مبتلا به اختلال شخصیت نما‌یشی که در گفتار درمانی شرکت می‌کنند، با کسب بینش در مورد وضعیت خود و عملکرد اجتماعی بهتر، نتایج بهتری کسب می‌کنند.

با این حال، افراد مبتلا به اختلال شخصیت نما‌یشی شدید ممکن است مشکلات مکرری را در محل کار و در روابط اجتماعی و/یا عاشقانه‌ی خود تجربه کنند.

ازدواج با شخصیت نمایشی

ازدواج با فردی که به اختلال شخصیت نمایشی مبتلا است ممکن است به معنای برخورد با رفتارهای غیرقابل پیش بینی و نمایش بیش از حد احساسات باشد. ضمنا نادیده گرفتن این افراد ممکن است بهترین راهبرد مقابله‌ای در قبال آن‌ها نباشد.

در حقیقت افراد ناخواسته تجربیات زندگی خود را به روابط خود می‌آورند، از جمله مشکلات روانی که ممکن است با آن‌ها دست و پنجه نرم کنند، مانند اختلال شخصیت هیستریونیک (HPD).
رابطه‌ی عاطفی و ازدواج با فردی که به اختلال شخصیت هیستریونیک مبتلا است ممکن است به معنای داشتن یک شریک عاطفی با سطح هیجانی بالا باشد که عموما احساسات افراطی یا نامتناسب نسبت به موقعیت‌های مختلف دارد. از سوی دیگر فرد مبتلا به این اختلال کسی است که به نظر می‌رسد همیشه باید در کانون توجه باشد.

اما در مجموع رابطه با یک فرد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی زمانی می‌تواند موفقیت‌آمیز باشد که در مورد این اختلال روانی بیشتر بدانید و درک کنید که نادیده گرفتن این رفتارهای توجه جویانه‌ی او ممکن است راه‌حل درستی نباشد.

ضمنا این اختلال ویژگی‌های مشابهی با سایر اختلالات شخصیت مانند اختلال شخصیت خودشیفته (NPD) و اختلال شخصیت مرزی (BPD) نیز دارد.

تست اختلال شخصیت نمایشی

شما با جست‌وجوی عبارت «آزمون اختلال شخصیت نمایشی» یا «تست اختلال شخصیت نمایشی» در اینترنت به راحتی می‌توانید نمونه‌هایی از آزمون‌های مرتبط با این اختلال شخصیتی را پیدا کنید و انجام دهید.

نکته‌ی پایانی

مهم است که به یاد داشته باشید که اختلال شخصیت نمایشی یک مشکل مربوط به سلامت روان است. مانند همه شرایط سلامت روان، جستجوی کمک به محض ظاهر شدن علائم می‌تواند به کاهش اختلالات زندگی شما کمک کند. در صورت ابتلا به این اختلال متخصصان سلامت روان می‌توانند طرح‌های درمانی مفیدی را به شما ارائه دهند که می‌تواند به شما در مدیریت افکار و رفتارهایتان کمک کند.

اعضای خانواده‌ی افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی اغلب استرس، افسردگی، اندوه و انزوا را تجربه می‌کنند. مهم است که از سلامت روان خود مراقبت کنید و در صورت مشاهده این علائم از یک مرجع درمانگر کمک بگیرید.

منابع: Promises Behavioral Health, Cleveland Clinic, National Library of Medicine